Klooster Boekzetel

Oorspronkelijk gesticht als Benedictijnerklooster, werd Boekzetel in 1319 als „Bowkesete“ voor het eerst genoemd als commanderij van de Johannieter Orde met de naam van de „commandeur“ (abt). Deze kloosters waren eigenlijk landbouwbedrijven, waar monniken met meerdere lekebroeders en hulpkrachten leefden en werkzaam waren. De Johannieter commanderijen waren in Oost-Friesland vaak dubbelkloosters, d.w.z. er waren zowel huizen met mannelijke als vrouwelijke ordeleden.

De Johannieter commanderij Boekzetel wordt in een oorkonde uit het jaar 1598 vermeld met een bijbehorend grondbezit van 74 deimt (plm. 35 ha.) waarop 60 stuks grootvee graasden. De akkerbouwpercelen lagen aan weerszijden van de „Mönkeweg“ van Boekzetel naar het naburige dorp Hatshausen.

In het Münsterse Parochieregister van 1475, waarin de Oost-Friese kerkelijke instellingen worden opgesomd, wordt ook de Johannieter commanderij van Boekzetel vermeld.

Na 1499 was het toenmalige klooster Boekzetel als „voorwerk“ (uithof) aan de Johannieter commanderij van Hasselt verbonden.

In de loop van de Reformatie, vanaf 1528, werden de landerijen van de voormalige commanderij Boekzetel door de Oost-Friese graven in bezit genomen. Het kloostergoed werd in erfpacht uitgegeven. In 1555 werd de kloosterkerk afgebroken, waarbij de daarbij vrijkomende bouwmaterialen deels werden hergebruikt bij de kerkbouw van Jemgum en de vestingwerken van Leeroord.

Op een cartografische afbeelding – uit de jaren na 1661- is het kloostergoed van Boekzetel ingetekend aan de rand van een uitgestrekt hoogveengebied. Uit een latere verkoopacte uit 1791 blijkt dat het bezit bestond uit meedlanden (laagveen), grasland, bouwland en een areaal hoogveen. Rond 1640 begon een van de pachters, Paul Harsebroek, met de systematische afgraving en ontginning van het hoogveen. Via nieuwe afwateringskanalen werd de turf afgevoerd en de ondergrond geschikt gemaakt voor agrarisch gebruik. Zo is vanuit de voormalige Johannieter commanderij Boekzetel de plaats Boekzetelerfehn ontstaan.

De landerijen van de Johannieter commanderij Boekzetel hebben zeker vanaf het begin van de 14e eeuw tot op heden onafgebroken een agrarische bestemming gehad. Uit geofysisch onderzoek (2011) bleek dat de bedrijfs- en woongebouwen nog altijd op dezelfde plaats staan.

(Vertaling: J.G. Abbes)